Acta Scientiarum Polonorum
Silvarum Colendarum Ratio et Industria Lignaria

Wstęp. Badania dotyczące składowanych gałęzi świerkowych, będących materiałem lęgowym rytownika pospolitego Pityogenes chalcographus (L.) przeprowadzono na terenie Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych we Wrocławiu, w Nadleśnictwie Jugów, w czterech leśnictwach: Zdrojowisko, Ścinawka, Bożków i Wojbórz. Materiał i metody. W styczniu 2019 r. na terenie nadleśnictwa przeprowadzono zbiór gałęzi pozostawionych w drzewostanach po jesienno-zimowych cięciach sanitarnych. Gałęzie pochodziły z zasiedlonych drzew świerka pospolitego Picea abies (L.) Karst. Prace wykonano w okresie występowania gradacji rytownika pospolitego Pityogenes chalcographus. Ogółem do badań pobrano cztery próby gałęzi po 0,006 m3 drewna o grubości 1–6 cm, długości do 40 cm. Po pomiarze średnic oraz długości gałęzie umieszczono w czterech oddzielnych, opisanych fotoeklektorach, zbudowanych z kartonu o wymiarach 450×350×250 mm (dł./szer./wys.) z oknem wylotowym o średnicy 53 mm. Odłowione owady oznaczano do rodziny, rodzaju lub gatunku, a u rytownika pospolitego określano również płeć. Wyniki. Odłowiono 3459 rytowników pospolitych Pityogenes chalcographus. Najliczniej rytownik wystąpił w leśnictwie Wojbórz – 1422 szt., natomiast najmniej licznie w leśnictwie Zdrojowisko – 335 szt. P. chalcographus był gatunkiem najliczniej występującym, który zimował w postaci larwy, poczwarki i imago. Samic rytownika pospolitego było 50,38–61,74%, w poszczególnych lokalizacjach w leśnictwach następująco: 50,38% – Bożków, 57,08% – Ścinawka, 59,10% – Zdrojowisko, 61,74% – Wojbórz. Badano również frekwencję pozostałych szkodliwych owadów. Najliczniej wystąpił bruzdkowiec zachodni Pityophthorus pityographus, zwłaszcza w dwóch leśnictwach: Bożków – 29,26% i Zdrojowisko – 21,53%. Nieznaczną rolę w zasiedlaniu gałęzi świerkowych odegrały pozostałe owady, tj. Ips typographus, Cryphalus abietis, Polygraphus poligraphus, Magdalis violacea, Anthaxia quadripunctata, Crypturgus sp. oraz Ips acuminatus. W badanych partiach gałęzi odłowiono zimujące owady drapieżne i pasożytnicze. Wnioski. Najliczniej pojawiającym się owadem był rytownik pospolity, który odgrywa największą rolę w zasiedlaniu gałęzi w koronach drzew świerka pospolitego i może być głównym sprawcą ich osłabienia. Stosowanie fotoeklektorów umożliwia poznanie entomofauny w wybranych drzewostanach, a po stwierdzeniu zagrożenia – dobór odpowiednich metod zwalczania przed okresem rozrodczym szkodników. Pozostałości pozrębowe powinny być utylizowane. Należy prowadzić bieżący monitoring zróżnicowania szkodliwej entomofauny, zwłaszcza w osłabionych drzewostanach. Bruzdkowiec zachodni lokalnie występuje licznie i wraz z rytownikiem pospolitym może powodować szkody o charakterze gospodarczym. W badanych lokalizacjach samic rytownika pospolitego było nieznacznie więcej niż samców.